ضرورت شناسایی، اندازه گیری وکنترل عوامل زیان آور در محیط های کاری

آهنگ شتابان توسعه صنعتی در کشور روز به روز نیاز مبرم به نیروی انسانی سالم و تندرست را متجلی می سازد زیر فقط با اتکاء با افرادی که از لحاظ جسمی، روانی و اجتماعی سالم باشند می توان گذر از جامعه سنتی به جامعه صنعتی را در زمانی معقول تحقق بخشید (1). گسترش مواد و تکنولوژی نوین گرچه رفاه اجتماعی را افزایش میدهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشرقرار میدهد . سالانه در جهان 270 میلیون حادثه ناشی از کاراتفاق می افتد که نزدیک به 2 میلیون و 200 هزار کارگر جان خود را از دست میدهد قریب به 160 میلیون نفر به بیماریهای ناشی از کار مبتلا شده و بیش از 260 میلیون حادثه منجر به سه روز غیبت کاری می شود که سهم کشورهای جهان سوم از این حوادث 3 تا 4 برابر کشورهای توسعه یافته است (2). جدول- 1 تعداد حوادث ناشی از کار وتعداد فوتها را ، طی سالهای 1382 الی 1386 نشان میدهد:

جدول- 1 حوادث و موارد منجر به فوت در ایران طی سالهای 1382 الی 1386
	سال	تعداد حوادث	تعداد فوت
	1382	15817	517
	1383	21195	697
	1384	4018	100
	1385	23056	1100
	1386	24076	117

بر اساس آمار فوق ، در ایران به طور متوسط روزانه 50 حادثه اتفاق می افتد که در این میان سالانه 500 نفر کشته میشوند . البته اگر به بررسی دقیق تر موضوع پرداخته شود و آمار غیر رسمی مبنای مطالعه قرار گیرد تلفات و آسیبهای اتفاق افتاده بسیار بیش از این تعداد خواهد بود . به گونه ای که طبق برخی آمارهای موجود ، تعداد کارگرانی که در سال 1385 قربانی سوانح کار شده اند هر روز 1074 نفر اعلام شده است و یا در 9 ماهه اول سال 1377 حدود 120000 حادثه انسانی در کشور ما به ثبت رسیده است . علت عدم ثبت دقیق و نادرستی برخی از آمارها بخاطر کوچک بودن اکثر صنایع کشور و نبود نظام قانونمند ثبت حوادث است(3). اداره کل روابط عمومی سازمان تامین اجتماعی این مساله را ناشی از جدی نبودن کارفرمایان در رعایت نکات ایمنی در کارگاهها برای حفظ سلامت شاغلان آن میداند ؛ بر اساس بررسیهای به عمل آمده در سالهای 1381 میزان حوادث ناشی از کار 2/10 درصد نسبت به سال قبل از آن افزایش یافته در حالیکه رشد بیمه شدگان در سال 1381 نسبت به سال 1380 حدود 5/3 درصد بوده است . در ایران بر پایه آمار سالانه 14 هزار حادثه شغلی اعلام شده است که از این رقم 120 حادثه منجر به فوت کارگران و 150 مورد به از کار افتادگی ناشی از کار انجامیده است(4).

همین گزارش می افزاید حوادث ناشی از کار در طی سالهای 1378 تا 1383 سیر افزایشی داشته و در سال 1383 نسبت به سال 1382 بیش از 8 درصد رشد نشان می دهد در حالی که طی همین مدت تعداد کارگران بیمه شده در کارگاهها تنها 4 درصد افزایش داشته است (3) . خسارتهای عظیم اقتصادی و تلفات انسانی تنها یکی از اثرات سوء حوادث و عوارض ناشی از کار بر پیکر سازمانها وجامعه است. اگر درد و رنجی که صدمه دیدگان و خانواده هاشان تحمل مینمایند و نیز آثار اجتماعی آن به شکل به قهقرا افتادن مسیر زندگی خانواده های این کارکنان و اضافه شدن افراد معلول و ناتوان را به جامعه ، بیفزاییم گستردگی پیامدهای عدم توجه به ایمنی و بهداشت حرفه ای ، روشن تر می گردد (5) .آسیبها و بیماریهای شغلی تمامی ابعاد زندگی کارکنان و خانواده های آنان را تحت تاثیر قرار میدهد این آسیبها موارد ریز را به دنبال دارد :

ü     از دست دادن زندگی

ü     درد و رنج

ü     از دست دادن توان مالی

ü     استرس برقراری ارتباط

ü     از دست دادن شغل

ü     قبول هزینه های بهداشتی علاوه بر هزینه هایی که بیمه تامین می نماید (6).

از طرفی هزینه های اقتصادی آسیبها و بیماریهای شغلی نیز در مقایسه با سایر موارد بیماری و آسیب قابل توجه است. این آمار و حقایقی از این قبیل نقش حیاتی ایمنی و بهداشت را در صنایع برجسته می سازد . توجه به این مسئله که حفاظت از نیروی کار، وظیفه هر نظام صنعتی به شمار می آید ورعایت اصول HSE در بروز حوادث وجلوگیری از ابتلا به بیماریهای شغلی بسیار موثر است، مسئله ای است که می تواند در کمیت و کیفیت تولید بسیار موثر و کارساز باشد (1). هر سازمانی باید فعالیت هایی تحت عنوان مدیریت ایمنی و بهداشت داشته باشد تا کارگران بدون ترس از حادثه و بیماریهای شغلی به کار ادامه دهند ؛ این فعالیتها بیشتر شامل: اندازه گیری از آلاینده های محیط کار ، تدوین دستور العمل شیوه صحیح انجام کار، بازرسی ، بهسازی محیط کار و مانند آنها می شود . گرچه مدیران صنایع مسوولیت ها و وظایف فراوانی به عهده دارند ، اما طبق قانون کار متعهدند که اساسی ترین مسائل ایمنی و بهداشت کار را به منظور پیشگیری از آسیب ها و ضایعات انسانی را رعایت نمایند. بنابراین برای آن که موضوع ایمنی و بهداشت صنعتی، فعالیت فرعی و حاشیه ای تلقی نشود و هم پایه بسیاری از فعالیتهای تولیدی قرار گیرد باید برنامه ریزی های کوتاه مدت ، میان مدت ، بلندمدت و با اولویت بندی صحیح انجام شود (7). یکی از عوامل اساسی در پیشگیری وکنترل بیماریها و حوادث ناشی از کار وجود مدیریتHSE  در محیط کاری می باشد که منجر به افزایش توانمندی منابع انسانی ، بهینه سازی مشاغل ، افزایش بهره وری شاغلین ، کاهش اعمال نامعین و در نهایت پیشگیری از حوادث و کاهش خسارات می شود (8).

لذا پیشگیری از بروز حوادث و بیماریهای ناشی از کار و افزایش بهره وری با در نظر گرفتن سلامت و ایمنی کارکنان ، مشتریان ، پیمانکاران و دیگر افراد و نیز برخورداری از محیطزیست سالم ، مستلزم استقرار و بکارگیری سیستم مدیریت بهداشت ، ایمنی و محیطزیست (HSE) بوده در این راستا و نهادینه کردن آن در مدیریت پروژهها است. در این میان بررسی و کنترل عوامل زیان آور در محیطهای کار نه تنها موجب تامین سلامت نیروی کار می گردد ، بلکه در راستای حفظ سلامت محیط زیست و در نتیجه دستیابی به توسعه پایدار نیز می باشد (9) .

عوامل زیان آور محیط کار می بایست شناسائی ، ارزیابی و سنجش گردیده، با استاندارد تطبیق داده شده و در صورت فراتر از حد مجاز بودن اقدامات کنترلی جهت آنان انجام پذیرد. در صورتیکه عوامل زیان آور محیط کار از حد مجاز فراتر رود بر کارکنان تاثیر خواهد نمود و در نتیجه تاثیر بر روند تولید و ارائه خدمات خواهیم داشت. ضمن آنکه در مدیریت نوین کارکنان از موثرترین عوامل ارتقاء بهره وری میباشند که توجه به آن حائز اهمیت است . با توجه به موارد پیش گفت بررسی وضعیت عوامل زیان آورکار از اهمیت فراوانی بر خوردار خواهد بود (10).

در این زمینه تحقیقاتی به قرار ذیل توسط اینجانب انجام شده است که در مجلات، همایشها و کنفرانسهای مختلفی ارائه شده است که در صورت تمایل می توانید به آنها مراجعه نمایید :

نام مقالات	زمان انتشار	نام نویسنده یا نویسندگان	محل چاپ یا ارائه
مقاله با عنوان : تاثیرات بهداشتی آلاینده های ناشی از کار در یک صنعت ساخت دیوارهای پیش ساخته گچی بر شاغلین آن و ارائه راهکارهای مدیریت HSE	نوبت چاپ	منیژه افراشته فرد- خانم دکتر پروین نصیری	فصلنامه انسان و محیط زیست
مقاله با عنوان : بررسی تراکم آلاینده های هوا و میزان آلودگی صوتی در مواجهه شغلی در یک صنعت ریسندگی و بافندگی و ارائه راهکارهای مدیریتی HSE	آبان ماه 1395	منیژه افراشته فرد	هشتمین همایش مهندسی محیط زیست در دانشگاه تهران و ثبت در سایت سیویلیکا
مقاله با عنوان : بررسی بیماریهای شغلی کارگران صنعت لبنی و رابطه آن با معاینات سالیانه و عوامل زیان آور محیط کار	اردیبهشت 1394	منیژه افراشته فرد	هشتمین همایش ملی تازه های علوم بهداشتی در دانشگاه شهید بهشتی تهران
مقاله با عنوان : بررسی بیماریهای شغلی کارگران با عوامل زیان آور محیط کار	اسفند 1393	منیژه افراشته فرد	دومین همایش کشوری سلامت شیر از تولید تا مصرف و ارزش تغذیه ای آن در دانشگاه علوم پزشکی ایران معاونت غذا و دارو
مقاله با عنوان : شناسایی، اندازه گیری ، ارزیابی و رتبه بندی عوامل زیان آور محیط کاری و ارائه راهکارهای مدیریتی HSE جهت کنترل و کاهش آنها	اسفند 1393	منیژه افراشته فرد	بیستمین همایش انجمن متخصصان محیط زیست در دانشگاه علوم و تحقیقات تهران

 

نتیجه گیری از مباحث فوق :

روشنایی ناکافی، صدای زیاد ، میزان عوامل شیمیایی بالاتر از حد مجاز، زمینه‌ساز حوادث و بیماری‌های شغلی است. با پیش‌بینی و کنترل عوامل زیان آور محیط کار می‌توان تا حد زیادی از این فشارهای تهدیدکننده سلامتی کارگران جلوگیری کرد و آسیب‌پذیری را کاهش داد ؛ بدین ترتیب خطر پزی کاهش می‌یابد و با ارائه آموزش‌های لازم ، آمادگی افراد افزایش می‌یابد و بدین ترتیب گامی در مدیریت HSE برداشته شده است (11). لذا شناسایی ، اندازه گیری و ارزیابی دقیق و به موقع عوامل زیان آور کاری در تشخیص زودهنگام بیماریهای شغلی و پیشگیری از پیشرفت این بیماریها به مراحل ناتوان کننده بسیار حائز اهمیت بوده و عدم رعایت این اصول منجر به کاهش شناسایی موارد بیماریهای شغلی و باعث افزایش موارد پیشرفته و ناتوان کننده در بیماری های شغلی و همچنین افزایش هزینه های درمان غیبت ازکار کارکنان و کاهش بهره وری نیروی انسانی میشود . نهایتا باعث حفظ و ارتقا بیشتر سلامت کارکنان و کمک به افزایش بهره وری برای شاغل جامعه و صنعت خواهد شد (12) .

منابع :

1.      تهرانی ، مهناز، اهمیت و لزوم توجه به مدیریت HSE در قراردادهای صنعت فراساحلی ، اولین همایش ملی مهندسی ایمنی و مدیریت HSE ، 1384 ، ص 3- 1

2.      چهارلنگ حیدری، بهنام، حیدری چهارلنگ، بابک، نقش مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست HSE در پیشگیری از حوادث ناشی از نیروی کار در صنایع و کارگاه ها و ارایه روشهای لازم ، ولین همایش ملی بهداشت، ایمنی و محیط زیست HSE ، 1390 ، ص 3- 1

3.     Parvizpour D. Epidemiology of work accident in Iran. Singapour Medical Journal .1977 . 18 ( 1 ) : 53 - 7 

4.      علیزاده ، راشین ، پایان نامه کارشناسی ارشد ،1384 ، ص 6-2

5.      بختیار ، مصطفی ، ارایه یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای یکپارچه و سازگار با ایزو 9000 ، سومین کنفرانس بین المللی مدیران کیفیت ، 1381، ص 3-1

6.     Manie Department of labour . safety pays for every one Accessed at internet . 2002 : http // www. Manine . gov  .

7.      گلباز ، نیکو ، جعفری ، عبدا... ، ارتباط استقرار سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت، محیط زیست HSE و بهره وری مجموعه، سومین همایش ملی ایمنی در بنادر ، 1385 ، ص 3- 1

8.      میرطاهری، فرشته السادات ، نقش مدیریت HSE درکنترل بیماریها و حوادث ناشی از کار ، پنجمین همایش تخصصی مهندسی محیط زیست ، 1390 ، ص 3- 1

9.      باکند ، شهناز، عامری، احمد، بررسی تراکم آلاینده های هوا و میزان آلودگی صدا در یکی از مراکز ارتوپدی، دومین همایش ملی بهداشت محیط ، 1378 ، ص 3- 1

10. مشکاتی ، سیدمحمدرضا، فودازی ، محمود ، بررسی وضعیت عوامل زیان آور شیمیائی و کارآئی سیستم تهویه در یکی از واحدهای تابعه شرکت نفت، اولین کنفرانس بین المللی جایگاه ایمنی، بهداشت و محیط زیست در سازمانها ، 1387 ، ص 3- 1

11. یوسفی، حسین علی،احمدی نژاد، پروین، پایش مخاطرات عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار در یکی از صنایع فلزی اصفهان ، چهارمین همایش سراسری بهداشت حرفه ای ایران ، 1383 ، ص 3- 1

12. سعیدی پور، بهمن ، سهرابی ، میثم ، تاثیرانجام معاینات دوره ای درحفظ و ارتقا سلامت کارکنان صنعت نفت ، اولین همایش ملی بهداشت، ایمنی و محیط زیست HSE، 1390 ، ص 3- 1